De laatste jaren hebben we er iets minder over gehoord, maar als het economisch weer een beetje beter gaat zien we er weer berichten over in het nieuws: staken. Iedereen weet wel wat er mee bedoeld wordt. Namelijk niet werken om de werkgever ergens toe te dwingen. Iets nauwkeuriger omschreven is staking de tijdelijke weigering om het werk te verrichten door een groep medewerkers teneinde een bepaald collectief belang te behartigen.
Er zijn verschillende vormen van staken. Zo kan er gestaakt worden door een klein aantal werknemers (selectieve staking), door alle werknemers van een bedrijf of zelfs door een hele bedrijfstak. Als er om beurten wordt gestaakt wordt dit ook wel een estafettestaking genoemd.
Staken is een recht
Misschien heeft u het wel eens gehoord: een vakbondsleider die stelt dat staken een recht is. Dat klopt. Het is niet zo dat er in Nederland een specifieke wet bepaalt waarin staat wanneer een werknemers mag staken, maar het recht om te staken staat wel in het Europees Sociaal Handvest. Dat is Europese regelgeving die rechtstreeks in Nederland geldt. Het Handvest bepaalt dat werknemers mogen staken als werkgevers(organisaties) en werknemersorganisaties (vakbonden) het niet eens worden over de inhoud van een cao of andere arbeidsvoorwaarden.
Ondanks het feit dat staken een recht is, mogen werknemers niet altijd zomaar staken. Een staking kan dus, ondanks het feit dat staken een recht is, onrechtmatig zijn.
Staken kan onrechtmatig zijn
In sommige gevallen is een staking onrechtmatig. Dat kan het geval zijn als het doel van de staking het staken niet rechtvaardigt. Zo is het staken door dakdekkers tegen het feit dat zij op daken moeten werken gelet op het doel niet gerechtvaardigd. Met andere woorden: het doel wat de werknemers willen bereiken, moet ook voor de werkgever haalbaar zijn.
Ook het gekozen middel van de staking kan de staking onrechtmatig maken. Het volledig neerleggen van het werk voor een langere periode kan zorgen voor onredelijk hoge schade voor de werkgever. Ook derden (zoals klanten en leveranciers) kunnen door het gekozen middel onevenredig benadeeld worden. Hierdoor kan het oordeel zijn dat de staking onrechtmatig is.
Een staking kan tenslotte onrechtmatig zijn als de werknemers niet volgens de gangbare procedures hebben gehandeld. Staken mag men immers niet zomaar doen. Het moet de werkgever wel duidelijk zijn gemaakt wat de werknemers willen. En daarover moet ook onderhandeld zijn. Als dat niet is gebeurd, is staken onrechtmatig. Staken is ook onrechtmatig als de staking niet is aangekondigd of als er andere middelen zijn om het doel te bereiken. Bij dit laatste kan gedacht worden aan het voeren van een procedure bij de rechter.
Gevolg van een onrechtmatige staking
Als een werknemer staakt terwijl de staking onrechtmatig is, dan is er in principe sprake van werkweigering. De werknemer doet niet wat hij of zij op grond van de arbeidsovereenkomst zou moeten doen. De werkgever kan dan dus disciplinaire maatregelen treffen tegen die werknemers. Als de werknemer blijft weigeren om te werken, kan de werkgever vragen om het opleggen van dwangsommen aan de werknemer. Zelfs ontslag kan uiteindelijk volgen, maar dan moet er vaak nog wel iets meer aan de hand zijn. Tevens hoeft de werkgever geen loon te betalen over de periode dat de werknemer gestaakt heeft. Zelfs niet als de staking rechtmatig was.
De werknemer die wel wil werken tijdens een staking
Het kan natuurlijk zo zijn dat een groep werknemers het niet eens is met de staking. Zij willen tijdens de staking gewoon doorwerken. Als dis mogelijk is, dan is er niets aan de hand. De werkgever moet dan dus ook gewoon het loon doorbetalen. Maar als de werknemers die wel willen werken niet kunnen werken door de staking, dan hoeft de werkgever het loon niet door te betalen. Ondanks het feit dat deze werknemers het niet eens zijn met de staking, geldt dan toch dat zij geacht worden profijt te hebben van de staking, waardoor zij geen recht hebben op loon. Dit is alleen anders als er sprake is van een wilde staking.
Zelf procederen over staken
Het antwoord op de vraag of een staking rechtmatig is of niet kan alleen door een rechter gegeven worden. Meestal is het zo dat de werkgever die geconfronteerd wordt met een staking, een procedure in kort geding begint om de staking te laten stoppen. Als de rechter die vordering toewijst, dan staat daarmee vast dat de staking onrechtmatig is.
Maar ook een werknemersorganisatie kan een procedure beginnen. Zij kunnen dan op voorhand aan de rechter vragen of de staking rechtmatig is. Door deze procedure weten de werknemers zeker dat zij rechtmatig handelen en dat de werkgever dus bijvoorbeeld geen disciplinaire maatregel kan opleggen.
In de overgrote meerderheid van de gevallen zijn het aan de kant van de werknemers de vakbonden die dergelijke procedures voeren. De werkgever zal echter zijn eigen belangen bij de rechter moeten verdedigen. Het is goed om te weten dat de werkgever in procedures over staken zelf kan procederen. Wie anders dan de ondernemer zelf kan het beste aan de rechter duidelijk maken dat een staking zijn bedrijf onevenredig zal benadelen? Dus waarom zou het bedrijf dan niet zelf kunnen procederen? Wij denken dat dit zeer goed mogelijk is, en dus geldt ook op het gebied van staken dat de werkgever zelf kan procederen, met een beetje hulp van digitaalprocederen.nl!