Ouderlijk gezag

In Nederland staat ieder kind tot achttien jaar onder gezag. Meestal staat een kind onder gezag van zijn biologische ouders. Dit is echter lang niet altijd zo. Hoe zit het nu eigenlijk met het ouderlijk gezag?

 

Betekenis ouderlijk gezag

Het ouderlijk gezag uitoefenen houdt een aantal dingen in. Zo geldt allereerst dat diegene die het ouderlijk gezag over het kind uitoefent verantwoordelijk is voor de verzorging en opvoeding van het kind. Verder geldt dat diegene die het ouderlijk gezag heeft, geldt als de wettelijk vertegenwoordiger van het kind. Ook het vermogen van het kind wordt door diegene die het ouderlijk gezag heeft beheerd. Overigens verkrijgt het kind dat vermogen (in ieder geval de eerste jaren) grotendeels  via degene die het ouderlijk gezag heeft, nu deze onderhoudsplichtig zijn voor het kind.

 

Wie heeft het ouderlijk gezag?

In de wet zijn een aantal mogelijkheden opgenomen voor wie het ouderlijk gezag over een kind heeft.

 

1. Ten eerste de situatie waarin een kind wordt geboren van ouders die getrouwd zijn of een geregistreerd partnerschap zijn aangegaan. De wet bepaalt in zo’n geval dat beide ouders het gezag over het kind hebben.
2. Ten tweede de situatie waarin een kind wordt geboren waarvan de ouders niet getrouwd zijn en geen geregistreerd partnerschap zijn aangegaan. In dit geval bepaalt de wet dat enkel de biologische moeder gezag heeft. Indien de (biologische) vader ook het gezag wil uitoefenen, dan moet hij het kind eerst erkennen bij de gemeente, waarna (digitaal!) een verzoek tot gezag kan worden ingediend. Dit moet gezamenlijk met de biologische moeder gedaan worden. Tevens geldt als eis dat de ouders niet onder curatele mogen zijn gesteld en dat er geen andere (derde) persoon reeds belast is met het gezag. Overigens is de inschrijving van het verzoek tot gezamenlijk gezag kosteloos.
3. De derde situatie is die waarin sprake is van echtscheiding of ontbinding van het geregistreerd partnerschap. Na de scheiding is het uitgangspunt dat beide ouder het ouderlijk gezag over het kind blijven uitoefenen. Indien zulks in het belang van het kind is, kan de rechter besluiten om het gezag slechts aan één van beide ouders toe te kennen. Dit kan in de echtscheidingsprocedure of later in een aparte procedure.

 

Hoe eindigt het gezag?

Ouderlijk gezag eindigt ten eerste als het kind de leeftijd van achttien jaar heeft bereikt. Let op: de onderhoudsplicht eindigt dan nog niet! Dat is pas het geval als het kind de leeftijd van 21 jaar bereikt. Ook eindigt het gezag als het kind in het huwelijk treedt. (Een minderjarige mag trouwen als de kantonrechter daar toestemming voor heeft verleend). Het ouderlijk gezag kan ook eindigen als het minderjarige kind van zestien of zeventien zelf een kind heeft gekregen en aan de rechter verzoekt haar meerderjarig te laten verklaren. Ten slotte eindigt het ouderlijk gezag door ontheffing of ontzetting uit het ouderlijk gezag.

 

Ontheffing uit ouderlijk gezag

Van ontheffing uit het ouderlijk gezag is sprake als de ouders niet meer in staat zijn om voor het kind te zorgen, bijvoorbeeld door (psychische) problemen van de ouders of gedragsproblemen van het kind. In dergelijke gevallen krijgt een ander voor onbepaalde tijd het gezag over het kind. Meestal is dit Bureau Jeugdzorg, die het kind zal proberen onder te brengen in een pleeggezin of tehuis. Ontheffing uit het ouderlijk gezag vindt plaats met toestemming van diegene die het ouderlijk gezag uitoefent en wordt uitgesproken door de rechter.

 

De aanvrager van de ontheffing is de Raad voor de Kinderbescherming of de officier van justitie. Meestal houden de ouders we contact met het kind en ook worden zij veelal op de hoogte gehouden van het wel en wee van het kind. Tevens blijven deze ouders onderhoudsplichtig, alleen mogen zij niet meer het vermogen van het kind beheren.

 

Als de situatie wijzigt, kunnen de ouders weer een verzoek doen aan de rechter om de ontheffing ongedaan te maken. Slagen zij hierin, dan worden zij weer met het ouderlijk gezag belast.

Ontzetting uit ouderlijk gezag

Een zwaardere maatregel dan ontheffing is ontzetting uit de ouderlijke macht. Ontzetting uit de ouderlijke macht is in tegenstelling tot ontheffing niet vrijwillig. Waar ontheffing wordt aangevraagd door de Raad voor de Kinderbescherming of de officier van justitie, kan ontzegging uit de ouderlijke macht ook worden aangevraagd door de ene ouder ten laste van de andere ouder, door pleegouders of door familieleden zoals de opa en oma van het kind.

 

Omdat ontzegging een zware maatregel is, wordt deze enkel opgelegd als het kind door een ouder ernstig wordt verwaarloosd, als een ouder het ouderlijk gezag misbruikt (bijvoorbeeld door mishandeling van het kind) of als de ouder niet meewerkt met de gezinsvoogd als sprake is van ondertoezichtstelling.

 

Als een ouder van mening is dat de situatie dusdanig gewijzigd is dat hij of zij weer belast kan worden met het ouderlijk gezag, dan kan deze de rechter daar na een bepaalde tijd weer om verzoeken. Wijst de rechter dat verzoek toe, dan krijgt deze ouder weer gezag over het kind.

 

Verzoek herstel ouderlijk gezag

De wet bepaalt in artikel 277 van boek 1 van het Burgerlijk Wetboek dat een ouder de rechtbank kan verzoeken om het ouderlijk te herstellen. De rechtbank wijst dat verzoek toe als de rechtbank ervan overtuigd is dat het kind weer aan zijn ouder(s) kan worden toevertrouwd.

 

Lastig is het wanneer slechts een van de ouders het ouderlijk gezag is ontzegd en de nadere ouder belast is met het gezag. De wet bepaalt namelijk in zo’n geval dat de andere ouder alleen in het ouderlijk gezag wordt hersteld als het verzoek gezamenlijk gedaan wordt. In principe wordt dus niet het gezag van de ene naar de andere ouder overgeheveld, tenzij sprake is van omstandigheden waardoor de andere ouder het ouderlijk gezag ontzegd kan worden.

 

Zelf procederen in familierecht

In zaken over familierecht kunt u helaas niet zelf procederen. Wellicht is dat ook maar goed. Familierechtzaken zijn vaak erg emotioneel beladen en als u dan zelf gaat procederen, bent u wellicht niet meer goed in staat om de juiste afweging te maken.

Het is echter wel goed om goed beslagen ten ijs te komen bij uw advocaat, zodat u op die manier de kosten zo laag mogelijk kunt houden. Om deze reden stellen wij ook informatie over familierecht beschikbaar op digitaalprocederen.nl! Ook beantwoorden we gewoon uw vragen op het gebied van familierecht. U kunt de banner hieronder aanklikken, onze Facebook-pagina (Facebook.com/digitaalprocederen) liken en vervolgens een reactie van ons ontvangen.

 

Voor andere vragen neem u contact met ons op door ons contactformulier in te vullen.